101 tragisch lelijke gebouwen (5)

De geschiedenis van de Amsterdamse Vijzelstraat is een beetje triest. Aan het begin van de twintigste eeuw ontstond door de snelle groei van de stad behoefte aan een nieuwe uitvalsweg in zuidelijke richting. In 1907 besloot de gemeenteraad daarom de Vijzelstraat te verbreden. Tussen 1917 en 1926 werd de bebouwing aan de westzijde van de straat in z'n geheel gesloopt. De gesloopte huizen werden vervangen door gebouwen die te groot waren voor hun omgeving. Tussen de Herengracht en de Keizersgracht verrees het NHM-gebouw, naar ontwerp van De Bazel. Tussen Keizers- en Prinsengracht werd rond 1930 een blok winkels en woningen neergezet, ontworpen door Amsterdamse School-architect J.M. van der Mey. Dit gebouw stortte tijdens onderhoudswerkzaamheden in 1955 in. Het bleek dat de aannemer bewust een ijzeren stutbalk in de overbouwing van de Kerkstraat had weggelaten. Na lang getouwtrek besloot de gemeenteraad in 1962 om het gebouw van Van der Mey te slopen. Er werd een nieuwbouwplan ontwikkeld voor een parkeergarage, winkels en kantoorruimte. Toen de projectontwikkelaar op de fles ging kocht de ABN de boedel op. Al in 1966, toen de plannen van architect Marius Duintjer werden gepubliceerd in het personeelsblad van de ABN, stak een storm van verontwaardiging op. Bij de gemeenteraad werden liefst 25 bezwaarschriften ingediend en er ontstond zelfs een heuse 'Ban de Bank-beweging'. Het protest was vergeefs: in 1966 besloot de gemeenteraad in een rumoerige zitting vòòr de bouw van de 'Vijzelbank'. Wel werd het plan van Duintjer aangepast door architect J. Trapman. Zo is het gebouw aanzienlijk minder hoog geworden dan oorspronkelijk de bedoeling was. Veel heeft het niet geholpen. De Vijzelbank is, sinds de sloop van het Maupoleum, met afstand het lelijkste gebouw in de Amsterdamse binnenstad. Het is saai, kaal, fantasieloos, massief en (inmiddels) verloederd. Het heeft de Vijzelstraat veranderd in een naargeestige tochtsleuf. De galerij aan de straatzijde oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op junks en andere schimmige elementen - een kenmerkende eigenschap van veel gebouwen uit de jaren zeventig. Het ergste is dat het gebouw, 25 jaar na de opening in 1973, overbodig is geworden door de nieuwbouw van ABN-Amro aan de Zuidas. In zo'n geval zou je de eigenaars - die immers geld zat hebben - moeten kunnen dwingen om hun rotzooi op te ruimen. Maar helaas, zo zit de werkelijkheid niet in elkaar. De Vijzelbank zal op termijn waarschijnlijk wel gesloopt worden - als de Noord-Zuidlijn klaar is, bijvoorbeeld, zodat de Vijzelstraat nog een paar jaar langer onbegaanbaar blijft. En de architect? Marius Duintjer overleed in 1983, maar zijn bureau bestaat nog altijd. Eén van hun meer recente opdrachten was het verbouwen van een ziekenhuis voor slechtzienden. _{Een mooi artikel over de geschiedenis van de Vijzelbank vind je hier.}