Het bijbelverhaal over de toren van Babel is maar kort. Toch is het een van de bekendere passages uit de Schrift. De synopsis: in het land Sinear beginnen de mensen met de bouw van een bruine kantoorflat. De HEER vindt dat niet zo'n jofel plan, dus verwart hij hun talen - waardoor ze elkaar niet meer kunnen verstaan - en verspreidt hen over de aarde.
In het tijdperk van luchtvaart, taalonderwijs en massacommunicatie is bovengenoemde oplossing een beetje achterhaald. Dat realiseerde God zich ook. Dus toen eind jaren zeventig in Den Haag aan een soortgelijk bouwsel werd gewerkt ontvouwde Hij een nieuwe strategie: Hij sloeg de architecten met blindheid.
Daarbij zag Hij het verschijnsel van de natuurlijke compensatie over het hoofd. Immers: een blinde architect compenseert zijn aandoening door een overmaat aan werklust. Zodoende wordt het Centraal Station van Den Haag - dat op zichzelf ook al geen schoonheidsprijs verdient - nu al bijna dertig jaar geflankeerd door een soort onwelriekende glazen drol.
Het Babylon-complex, ontworpen door de architecten Lucas & Niemeijer, omvat twee parkeergarages, een hotel, drie kantoorblokken, een winkelcentrum en twee bioscopen. Het werd geopend in 1978 en was al meteen onderwerp van verhitte debatten. De tekst van 'Oh, oh, Den Haag' van Harry Klorkestein spreekt boekdelen: 'Dat Nieuw Babylon, moest dat er trouwens eigenlijk nou wel zo nodig komen?' - de single haalde in 1982 de top tien.
Zelfs de gemeente Den Haag heeft inmiddels ingezien dat er iets moet gebeuren. Samen met IMCA Vastgoed, eigenaar van Babylon (en op zijn beurt eigendom van de omstreden zakenman Erik de Vlieger), wordt gewerkt aan een volledige herontwikkeling van het stationsgebied. Het is de bedoeling dat Babylon een ingrijpende facelift ondergaat en in 2008 wordt heropend. Opmerkelijk genoeg wordt het complex niet gesloopt: het wordt alle kanten door hoogbouw omgeven zodat het aan het oog onttrokken is.
Overigens schijnt men zich in Den Haag af te vragen of - en wanneer - de herontwikkeling van Babylon überhaupt doorgaat. Er loopt een uitgebreid onderzoek naar de financiële praktijken van De Vlieger en de vrees bestaat dat zijn financiers de geldkraan dichtdraaien.
In dat geval moet Babylon misschien maar worden geconserveerd - als een monument voor wat er gebeurt als je malafide projectontwikkelaars hun gang laat gaan. 'Prévoir pour mieux décider', zogezegd.
Sommige nieuwsfeiten komen als een donderslag bij heldere hemel. De aanslagen op 11 september 2001 bijvoorbeeld - of de vloedramp in Azië. (Nog geen twee maanden geleden trouwens!) Maar er zijn ook van die dagen waarop je gewoon vòelt dat er iets te gebeuren staat.
Vandaag is zo'n dag. Er zit nieuws in de lucht. Het kan een paar dagen duren, misschien een week, maar ik zit al de hele morgen gespannen de nieuwspagina van Teletekst te reloaden. Mij benieuwen wie er aan de beurt is. De paus? Ronald Koeman? Michael Jackson? Of...
Naschrift, 13.40: Koeman dus.
Nog een opmerkelijk berichtje van al-Jazeera: sinds de vloedgolf op tweede kerstdag blijkt er een aprupt einde te zijn gekomen aan de piraterij in de Straat van Malakka.
NOS Nieuws:
'De Europa-correspondent van al-Jazeera noemt Geert Wilders een "provocerende en beledigende extremist, die profiteert van angst". Hij zei in het televisieprogramma NOVA dat Wilders de spanningen tussen twee gemeenschappen uitbuit om stemmen te winnen, en niet om iets op te lossen.'
Dat lijkt me een betrekkelijk rake typering - zulke frisse geluiden worden bij ons al snel afgedaan als demonisering, alle vrijheid van meningsuiting ten spijt. Ik wacht nog altijd vergeefs tot al-Jazeera ook op de Hilversumse kabel beschikbaar wordt. Daar wil ik best - pakweg - Veronica of Yorin voor inruilen.
Gisteren zond al-Jazeera een interview met Wilders uit. Wereldwijd nog wel. Het zal me benieuwen of hij er veel vrienden bij gekregen heeft.
'When the going gets weird, the weird turn pro.' Het was zo'n beetje de lijfspreuk van Hunter S Thompson. En inderdaad: zijn werk uit de jaren zestig, zeventig en tachtig leest als een mengeling van verbaal geweld, kolderieke paranoïa en politieke commentaren die bijna als terzijdes worden geserveerd. Maar hoewel de going de afgelopen jaren al maar weirder werd, bleef het rond de Doctor ijzingwekkend stil.
De laatste paar jaar verschenen wat biografieën, een reeks retrospectieven, de uitgave van een manuscript uit 1958 en een geregelde column op de website van sportnetwerk ESPN (eigendom van Disney). Maar echt vers werk zag je eigenlijk weinig meer. En ook de scherpe kantjes waren er een beetje af. Ter illustratie: Thompson's columns van na 11 september 2001 en de verkiezingen van afgelopen najaar.
Eergisteren schoot hij zichzelf op zijn 'fortified compound' in Colorado door het hoofd. Exit Hunter S Thompson. Jammer.
In de twee dagen dat ik van huis was heeft Jonas voor de tweede keer haar kattenluikje gemold. Verder heeft ze blijkbaar haar jachttactiek aangescherpt.
De pimpelmees, die al de hele winter vrolijk op en neer wipte in onze hibiscus, ligt nu op de overloop. In hele kleine stukjes.
'The necessity of living in the midst of the diabolical citizens of Portsmouth is a real and unavoidable calamity. It is a doubt to me if there is such another collection of demons upon the whole earth.'(General James Wolfe - 1758)
Portsmouth is geen stad. Portsmouth is een rommelig samenraapsel van kleinere en grotere council estates, havens, winkelcentra, industrieterreinen en kantoorparken. Al die vlekjes zijn met elkaar verbonden - en van elkaar gescheiden - door een oneindig verwarde kluwen van vier- tot zesbaanswegen, verkeersknooppunten en rotondes.
Wie zich in Portsmouth wil verplaatsen over een afstand van meer dan vierhonderd meter, kan maar het beste een taxi nemen en hopen dat de rekening beneden de zeven pond blijft. Om aan de overkant van de straat te komen moet je omrijden via Brighton. Te voet is het onmogelijk om op je bestemming te geraken - al probeert een enkele waaghals het op de fiets.
Met de burgers, over wie generaal Wolfe zich zo opwond, valt het overigens wel mee. Al zijn ze er nog altijd niet overheen dat Pompey FC-trainer Harry Redknapp is overgestapt naar Southampton. 'I was at the airport the other week and Harry Redknapp was standing in front of me. You know, he's even uglier in real life', aldus een collega gisteren.
De kans bestaat dat er de komende dagen wat weinig gebeurt op dit blog. Tot en met donderdag zit ik in Portsmouth (Engeland) en het ziet er niet naar uit dat er van aanloggen - laat staan van webloggen - veel terecht komt.
Ik zal eens kijken of ik nog wat mooie plaatjes kan schieten.
Je kent ze wel: die auto's met een basspeaker ter grootte van een LPG-tank in de kofferbak. Meestal zijn het zesdehands Golfjes of achtstehands Corsa's. De bestuurders dragen baseballpetjes en luisteren onveranderlijk naar foute R&B of Duitse house. Als je goed kijkt zie je de wielen op het ritme van de muziek telkens een paar millimeter van de grond komen.
Wanneer er zo'n wagen door mijn straatje rijdt kijk ik altijd even uit het raam omdat ik denk dat er een binnenvaartschip is gestrand. Het is al geen pretje om je in de omgeving van zo'n voertuig op te houden, maar voor de inzittenden moet het werkelijk fysiek pijn doen.
Vanmiddag stond er eentje in de Havenstraat. De ramen van de nabijgelegen winkels rammelden in de sponningen, fietsers werden door de luchtverplaatsing van hun rijwiel geblazen en in het kukelverse asfalt - de Havenstraat is niet lang geleden geherprofileerd - ontstonden de eerste scheuren.
Ik wierp een wilde berenblik door het portierraampje in de hoop dat de bestuurder - hij was niet ouder dan achttien of negentien - zou schrikken. Maar hij zag me niet.
Hij was aan het telefoneren.
Mijn broer houdt van hollen. Daarom gisteren door weer & wind (beide ruimschoots voorhanden) naar Schoorl gereden, waar hij met zijn vriendin deelnam aan de Groet uit Schoorl Run. Grote drukte. Juist op tijd voor de finish in Schoorl (niet eens tijd om m'n camera te pakken), vrijwel direct doorgereden naar Venhuizen.
's Middags over de Zuiderdijk langs het IJsselmeer naar Hoorn en terug gereden. Eendjes gekeken: veel smientjes, kuifeendjes en wintertalingen, een handvol slobeenden, tafeleenden en toppers, twee velden vol brandganzen, wat grauwe ganzen en een paar nijlganzen, een rotgans en een Canadese gans (vermoedelijk tam), een paar grote (en twee middelste) zaagbekken. Hier en daar een verzopen reiger of een verkleumde aalscholver. Af en toe regen of natte sneeuw.
Cees Dam is één van de meest verguisde Nederlandse architecten. In de jaren tachtig geselde hij de hoofdstad met bezoekingen als de Stopera, het Royal Damcentre en winkelcentrum Reigersbos. Opdat de Amsterdammers, die tezelfdertijd massaal een goed heenkomen zochten in de IJsselmeerpolders, hem niet zouden vergeten, verwierf hij ook de opdracht voor het stadhuis van Almere.
In de voetbalsport heet zoiets 'natrappen' en wordt het bestraft met een rode kaart. Zo niet in de architectuur. De vroede vaderen van Almere, die dringend verlegen zaten om een beetje grootsteedse allure, omarmden gretig alles dat naar Amsterdam rook. Zelfs Cees Dam. Het stadhuis werd in 1986, vrijwel tegelijk met de Stopera, in gebruik genomen.
De eerste fase van het stadhuis bestond uit twee haaks op elkaar staande kantoorvleugels en een cirkelvormige raadszaal. 'De gevel bestaat uit elementen van gewapend beton, bekleed met rijk geaderd marmer over de eerste, tweede en derde verdieping. Naarmate het gebouw ouder wordt, zal het contrast tussen natuursteen en beton toenemen', aldus een publicatie van de gemeente. Dat klopt in elk geval. Vooral op regenachtige dagen is het contrast duidelijk waarneembaar.
O, de bestuurders van Almere vonden het allemaal prachtig. In 2001 moest het stadhuis worden uitgebreid. Het gemeentebestuur, dat nog altijd hoopte op een sprankje allure, gunde de opdracht opnieuw aan Cees Dam. Uiteraard is het stadhuis er niet fraaier op geworden. Aan de bestaande vleugels werden een toren van tien verdiepingen en een gebogen kantoorvleugel van vier verdiepingen toegevoegd.
Het resultaat is een ratjetoe van beton, spaanplaat, aluminium, marmer, luxaflex, blauwgetint glas en witgeschilderd staal. Het ziet eruit als een omgevallen blokkendoos, als een binnenstebuiten gekeerde, ontplofte Stopera, als een onvoltooid diepzee-aquarium - afijn, het ziet er niet uit.
'Het is een gebouw dat van binnen naar buiten en van buiten naar binnen hetzelfde uitstraalt en dat is heel belangrijk', raaskalde Dam ooit over zijn geesteskind. Dat doet het ergste vrezen omtrent het gemeentebestuur van Almere.
Meer informatie over het stadhuis van Almere (inclusief lofzangen op de architect) vind je hier. Read it and weep.
Over het Utrechtse stationsgebied is al veel geschreven. Meestal wordt het in één adem genoemd met andere architectonische calamiteitenzones als de Bijlmermeer, de Rotterdamse binnenstad en België.
Maar achter het ontwerp van de Bijlmermeer school tenminste een idee (zij het een verkeerd idee), Rotterdam moest vanaf de grond worden herbouwd en die arme Belgen weten gewoon niet beter. Voor het stationsgebied van Utrecht bestaat geen excuus. Sterker: er werd een hele stadswijk - inclusief een aantal bouwkundige hoogstandjes - voor gesloopt.
Dertig jaar later zitten we opgescheept met een lukraak bij elkaar geplempte verzameling kantoorgebouwen, een donker en onveilig winkelcentrum, een tot zelfmoord nopende stationshal, een dodelijk saai jaarbeurscomplex, een compleet verloederde taxistandplaats en een dito busstation, dit alles uitgevoerd in betongrauw en poepbruin - het onmiskenbare palet van de jaren zeventig. Om temidden van zoveel treurnis nog in negatieve zin op te vallen moet een gebouw wel crimineel lelijk zijn.
Radboudveste steekt dan ook letterlijk met kop en schouders boven de puinhopen uit. Dit 21 etages hoge betonnen monstrum werd in 1976, drie jaar na de opening van Hoog Catharijne, opgeleverd*. Vanaf de taxistandplaats bij Utrecht CS is goed te zien hoe het, als een dikke opgestoken middelvinger, liefst 66 meter de lucht in steekt. Het gebouw mag dan saai, bloedeloos en afzichtelijk zijn, je mòet er wel naar kijken. Zoals je, tegen beter weten in, naar een zwaar ongeval kijkt.
En dan het toppunt: in Radboudveste wònen mensen. Van de 21 etages zijn er twaalf in gebruik als appartementencomplex. De appartementen zijn nog verrotte duur ook - er wordt al gauw drie ton (euro!) voor neergeteld. Op zich is dat niet verwonderlijk - het is immers de enige plek in de Utrechtse binnenstad waar je niet tegen Radboudveste hoeft aan te kijken.
*) Het is me nog niet gelukt om te achterhalen wie Radboudveste heeft ontworpen. Waarschijnlijk wordt die informatie - om voor de hand liggende redenen - zorgvuldig geheim gehouden. Ik vermoed dat de architecten afkomstig zijn van het bureau Spruit, De Jong en Heringa (dat ook verantwoordelijk is voor Hoog Catharijne) of anders van de firma Environmental Design. Correcties welkom.
Gebouwd voor woestenij of boerenerf
Maar ook in trek als luxe speledingen
Voor dames - niet ontbloot van kouwe kak -
Of zeer gefortuneerde stedelingen:
De vierwielaangedreven aso-bak
(Bekend als sportutiliteitsvehikel
En uitgevoerd in chroom of dure lak).
Helaas, dit peperdure pronkartikel
Komt hier te lande moeilijk uit de verf:
In Holland raakt het kreng al in problemen
Zodra het een verkeersdrempel moet nemen.
(Ook hier te vinden)
Voor een stad die zichzelf graag presenteert als 'Schatkamer van de Moderne Architectuur' heeft Hilversum zijn fair share aan akelig lelijke gebouwen. Ik noem hier alleen het NS-station, Winkelcentrum Hilvertshof en het Kantongerecht aan de 's Gravelandseweg, maar neem van mij aan dat de lijst lang is.
De onbetwiste koploper in die lange, treurige lijst is het GAK-gebouw. Deze abominatie, in 1983 opgeleverd en ontworpen door Onno Greiner en Martien van Goor, staat recht tegenover het eerder genoemde station en vormt zodoende de eerste indruk die de bezoeker van Hilversum krijgt. Niet zelden maken treinreizigers bij het verlaten van het station direct rechtsomkeert en pakken ze de eerste trein naar Almere**.
In een brochure van het Dudok Centrum wordt de gevel aangeprezen als een 'spel van uitkragingen en inhammen', waardoor het gebouw een 'afwisselend karakter' krijgt. Maar laten we eerlijk zijn: het GAK-gebouw behoort tot de ergste uitwassen van de jaren '80-architectuur. En dat wil heel wat zeggen. Het gebouw maakte oorspronkelijk deel uit van een ontwerp uit 1978 voor een nieuw stationsplein met winkels, kantoren en woningen. Dat plan werd voortijdig afgeblazen (en misschien moeten we daar maar blij om zijn).
Wat rest is een spuuglelijke bakstenen kolos met donkere nissen die 's nachts dienstdoen als junkenholen. (Let vooral ook op de bruine zonneschermen!) Een waardig kandidaat voor de slopershamer.
*) Zoals de titel al doet vermoeden wordt dit een regelmatig terugkerend item, waarvoor ik uiteraard ook buiten Hilversum mijn licht zal opsteken.**) Speciaal om die reden rijdt er tegenwoordig een rechtstreekse trein van Hilversum naar Almere.
Franz Heckendorf, U-Bahn-Durchstich in Berlin-Dahlem, 1912
In het Singer Museum in Laren loopt nog tot 24 april de tentoonstelling 'Schilders van Berlijn, Berliner Secession 1888-1918'.
Rond de vorige eeuwwisseling brak een groep Berlijnse kunstenaars, die onder meer werden beïnvloed door het Franse impressionisme, met de traditionele, academische schilderkunst. Ze vormden een kunstenaarsvereniging, de Berliner Secession, waartoe onder anderen Walter Leistikov, Edvard Munch, Käthe Kollwitz en Max Beckmann behoordem.
De tentoonstelling in het Singer wordt georganiseerd in samenwerking met het Stadtmuseum Berlin. Er zijn zo'n honderd werken tentoongesteld, waaronder portretten van de belangrijkste figuren uit de Secession en een grote hoeveelheid stadsgezichten, die een sfeervol beeld geven van het Berlijn van een eeuw geleden.
We zijn er gisteren wezen kijken - de tentoonstelling is beslist een aanrader.
'Vergeet de Zwitsers niet', schrijft een zekere E in reactie op onderstaande post. Inderdaad: ook de Zwitsers leggen een enorme bedilzucht aan de dag en ventileren die graag door het plaatsen van allerhande ge- en verbodsbordjes.
Dat moet iets te maken hebben met het feit dat 40% van de Zwitserse bevolking protestants is. Protestanten, immers, zijn van oudsher gewend om elkaar (en zichzelf) om de oren te slaan met dogma's over doorgaande reformaties en sprekende slangen, om alle voorschriften en regels tot op de draad uit te pluizen en naar de letter te interpreteren. Hebben ze aldus de regeltjes van een bepaalde stroming onderuitgehaald, dan splitsen ze zich van die stroming af, verzinnen een nieuwe set regeltjes en noemen ze zich 'Vrijgemaakt' - of iets van dien aard.
Het is dus geen toeval dat samenlevingen die van oudsher protestants zijn - vergeet ook de Scandinavische landen niet! - worden gekenmerkt door een hoge mate aan regelzucht*. Wie twijfelt aan de validiteit van deze redenering moet maar eens kijken naar de grootschalige corruptie en laissez faire-mentaliteit bezuiden onze grote rivieren. Zie je wel?
*) De beruchte Hollandse tolerantie vormt in dit verband een paradox, die kan worden verklaard aan de hand van onze al even beruchte handelsgeest. Kijk maar eens naar onze intolerantie jegens Marokkanen en vergelijk de waarde van onze export naar Marokko met die naar, bijvoorbeeld, Engeland. Het directe verband tussen handelsbalans en tolerantie is wetenschappelijk te staven aan de hand van onze verhouding met de Amerikanen. Een lage dollarkoers is slecht voor onze export naar de VS. Sinds de dollarkoers van het ene historische dieptepunt naar het andere zeilt is onze verhouding met de Amerikanen merkbaar verslechterd. Zie je wel?
Van Nederland wordt vaak gezegd dat het vol bordjes staat, waarop de regelzieke inwoners hun medemens van alles en nog wat ge- en verbieden. Op onze beurt zeggen wij graag hetzelfde over onze oosterburen. Maar als het gaat om het plaatsen van bedilzuchtige bordjes zijn de Britten de absolute kampioenen. Een vlugge (en
onvolledige) inventarisatie van een pub en honderd meter winkelstraat in Basingstoke leverde het volgende op:
No children beyond this point Thank you / Private - Staff only / Licensing act 1964 [etcetera] / Fire door - Keep shut / No smoking at the bar Thank you / Thank you for not smoking at the bar / Be aware! CCTV in operation on these premises! / Public places charter on smoking [etcetera] / If you appear under the age of 21 you may be asked to prove that you are over 18 / No smoking / Be careful! Watch your step! / No smoking in the toilets Thank you / Fire door - Keep shut / Bill posters will be prosecuted / Groups of more than two children under 16 will not be admitted unless accompanied by a responsible adult / Please ask for the key at the bar Thank you / Alcohol free zone - it is an offence to drink in this area - Penalty £ 500 / Permit holders only - Penalty charge of £ 60.00 imposed if instructions are infringed / Fire door - Keep shut / No smoking in this area / No smoking Thank you / PLEASECLOSE THE DOORBEHIND YOU!Thank you / No exit / Private / No parking / MOTORISTS! Do NOT leave ANYTHING on display! / Fire door - keep shut / No entry
Wie denkt dat ik overdrijf mag zelf gaan kijken. Het meest krasse voorbeeld trof ik in een Italiaans restaurant - eveneens in Basingstoke - waar op de trap naar de bovenste étage liefst tweemaal een sticker met de woorden 'Mind the step!' was aangebracht. (Een Oostenrijkse collega vertelde even later dat ze gestruikeld is toen ze probeerde te lezen wat er op de sticker stond.)
Er wordt wel eens gezegd dat je het peil van een samenleving kunt aflezen aan wat er verboden is. Blijkbaar zijn er werkelijk zoveel bordjes nodig om de Engelsen een beetje in het gareel te houden. Geen wonder dat ze zich in het buitenland als beesten gedragen.
In de eerste maand na de invoering van de legitimatieplicht heeft de politie 3300 mensen beboet die zich zonder papieren op straat begaven. Voor de duidelijkheid: de bedoeling van de legitimatieplicht is dat de politie 'bij situaties van onrust of dreigend geweld' mag vragen om een geldig legitimatiebewijs.
Als je er van uit gaat dat de meerderheid van de Nederlanders zich mèt een geldig legitimatiebewijs (al was het maar een rijbewijs) op straat begeeft, dan leert een eenvoudig rekensommetje dat de politie de papieren van vele duizenden mensen heeft moeten controleren.
Twee conclusies zijn mogelijk: òf er woeden sinds 1 januari aanhoudend zware rellen in onze straten, òf de politie maakt op grote schaal misbruik van zijn bevoegdheden. Typisch zo'n moment voor Ockhams scheermes.
'Weet je Ko,' sprak mijn chef bij terugkomst van een managersmeeting in Malaga, 'het wordt tijd dat jij ook weer eens op reis gaat'. Zodoende zit ik alweer twee dagen in het kosmopolitische, dynamische Basingstoke, Parel van Hampshire, Bruisend Hart van Zuid Engeland.
Basingstoke is een plek waar niet veel gebeurt. Er is sinds mijn laatste bezoek, nu een half jaar geleden, dan ook niet veel veranderd. Alleen is één van de drie boekhandels, die het verblijf hier nog een beetje draaglijk maakten, nu definitief gesloten. Sic transit gloria mundi.
M'n hotel ligt een kilometer buiten het centrum en grenst aan een groot, parkachtig stuk land. Als ik 's morgens naar kantoor loop word ik dus vergast op spechten, staartmeesjes, boomklevers, holenduiven en zo af en toe een eukhoorn. Verder is het hier lente en loop ik al twee dagen buiten zonder jas.
Vrijdag naar huis.
Het bijbelverhaal over de toren van Babel is maar kort. Toch is het een van de bekendere passages uit de Schrift. De synopsis: in het land Sinear beginnen de mensen met de bouw van een bruine kantoorflat. De HEER vindt dat niet zo'n jofel plan, dus verwart hij hun talen - waardoor ze elkaar niet meer kunnen verstaan - en verspreidt hen over de aarde.
In het tijdperk van luchtvaart, taalonderwijs en massacommunicatie is bovengenoemde oplossing een beetje achterhaald. Dat realiseerde God zich ook. Dus toen eind jaren zeventig in Den Haag aan een soortgelijk bouwsel werd gewerkt ontvouwde Hij een nieuwe strategie: Hij sloeg de architecten met blindheid.
Daarbij zag Hij het verschijnsel van de natuurlijke compensatie over het hoofd. Immers: een blinde architect compenseert zijn aandoening door een overmaat aan werklust. Zodoende wordt het Centraal Station van Den Haag - dat op zichzelf ook al geen schoonheidsprijs verdient - nu al bijna dertig jaar geflankeerd door een soort onwelriekende glazen drol.
Het Babylon-complex, ontworpen door de architecten Lucas & Niemeijer, omvat twee parkeergarages, een hotel, drie kantoorblokken, een winkelcentrum en twee bioscopen. Het werd geopend in 1978 en was al meteen onderwerp van verhitte debatten. De tekst van 'Oh, oh, Den Haag' van Harry Klorkestein spreekt boekdelen: 'Dat Nieuw Babylon, moest dat er trouwens eigenlijk nou wel zo nodig komen?' - de single haalde in 1982 de top tien.
Zelfs de gemeente Den Haag heeft inmiddels ingezien dat er iets moet gebeuren. Samen met IMCA Vastgoed, eigenaar van Babylon (en op zijn beurt eigendom van de omstreden zakenman Erik de Vlieger), wordt gewerkt aan een volledige herontwikkeling van het stationsgebied. Het is de bedoeling dat Babylon een ingrijpende facelift ondergaat en in 2008 wordt heropend. Opmerkelijk genoeg wordt het complex niet gesloopt: het wordt alle kanten door hoogbouw omgeven zodat het aan het oog onttrokken is.
Overigens schijnt men zich in Den Haag af te vragen of - en wanneer - de herontwikkeling van Babylon überhaupt doorgaat. Er loopt een uitgebreid onderzoek naar de financiële praktijken van De Vlieger en de vrees bestaat dat zijn financiers de geldkraan dichtdraaien.
In dat geval moet Babylon misschien maar worden geconserveerd - als een monument voor wat er gebeurt als je malafide projectontwikkelaars hun gang laat gaan. 'Prévoir pour mieux décider', zogezegd.
Posthouse Hotel, Portsmouth, Engeland. Foto genomen omdat ik het zelf ook niet geloofde.
'The necessity of living in the midst of the diabolical citizens of Portsmouth is a real and unavoidable calamity. It is a doubt to me if there is such another collection of demons upon the whole earth.'
(General James Wolfe - 1758)
Portsmouth is geen stad. Portsmouth is een rommelig samenraapsel van kleinere en grotere council estates, havens, winkelcentra, industrieterreinen en kantoorparken. Al die vlekjes zijn met elkaar verbonden - en van elkaar gescheiden - door een oneindig verwarde kluwen van vier- tot zesbaanswegen, verkeersknooppunten en rotondes.
Wie zich in Portsmouth wil verplaatsen over een afstand van meer dan vierhonderd meter, kan maar het beste een taxi nemen en hopen dat de rekening beneden de zeven pond blijft. Om aan de overkant van de straat te komen moet je omrijden via Brighton. Te voet is het onmogelijk om op je bestemming te geraken - al probeert een enkele waaghals het op de fiets.
Met de burgers, over wie generaal Wolfe zich zo opwond, valt het overigens wel mee. Al zijn ze er nog altijd niet overheen dat Pompey FC-trainer Harry Redknapp is overgestapt naar Southampton. 'I was at the airport the other week and Harry Redknapp was standing in front of me. You know, he's even uglier in real life', aldus een collega gisteren.
Cees Dam is één van de meest verguisde Nederlandse architecten. In de jaren tachtig geselde hij de hoofdstad met bezoekingen als de Stopera, het Royal Damcentre en winkelcentrum Reigersbos. Opdat de Amsterdammers, die tezelfdertijd massaal een goed heenkomen zochten in de IJsselmeerpolders, hem niet zouden vergeten, verwierf hij ook de opdracht voor het stadhuis van Almere.
In de voetbalsport heet zoiets 'natrappen' en wordt het bestraft met een rode kaart. Zo niet in de architectuur. De vroede vaderen van Almere, die dringend verlegen zaten om een beetje grootsteedse allure, omarmden gretig alles dat naar Amsterdam rook. Zelfs Cees Dam. Het stadhuis werd in 1986, vrijwel tegelijk met de Stopera, in gebruik genomen.
De eerste fase van het stadhuis bestond uit twee haaks op elkaar staande kantoorvleugels en een cirkelvormige raadszaal. 'De gevel bestaat uit elementen van gewapend beton, bekleed met rijk geaderd marmer over de eerste, tweede en derde verdieping. Naarmate het gebouw ouder wordt, zal het contrast tussen natuursteen en beton toenemen', aldus een publicatie van de gemeente. Dat klopt in elk geval. Vooral op regenachtige dagen is het contrast duidelijk waarneembaar.
O, de bestuurders van Almere vonden het allemaal prachtig. In 2001 moest het stadhuis worden uitgebreid. Het gemeentebestuur, dat nog altijd hoopte op een sprankje allure, gunde de opdracht opnieuw aan Cees Dam. Uiteraard is het stadhuis er niet fraaier op geworden. Aan de bestaande vleugels werden een toren van tien verdiepingen en een gebogen kantoorvleugel van vier verdiepingen toegevoegd.
Het resultaat is een ratjetoe van beton, spaanplaat, aluminium, marmer, luxaflex, blauwgetint glas en witgeschilderd staal. Het ziet eruit als een omgevallen blokkendoos, als een binnenstebuiten gekeerde, ontplofte Stopera, als een onvoltooid diepzee-aquarium - afijn, het ziet er niet uit.
'Het is een gebouw dat van binnen naar buiten en van buiten naar binnen hetzelfde uitstraalt en dat is heel belangrijk', raaskalde Dam ooit over zijn geesteskind. Dat doet het ergste vrezen omtrent het gemeentebestuur van Almere.
Meer informatie over het stadhuis van Almere (inclusief lofzangen op de architect) vind je 
Almere, vanmiddag: elke stad krijgt de kunstwerken die ze verdient.
Over het Utrechtse stationsgebied is al veel geschreven. Meestal wordt het in één adem genoemd met andere architectonische calamiteitenzones als de Bijlmermeer, de Rotterdamse binnenstad en België.
Maar achter het ontwerp van de Bijlmermeer school tenminste een idee (zij het een verkeerd idee), Rotterdam moest vanaf de grond worden herbouwd en die arme Belgen weten gewoon niet beter. Voor het stationsgebied van Utrecht bestaat geen excuus. Sterker: er werd een hele stadswijk - inclusief een aantal bouwkundige hoogstandjes - voor gesloopt.
Dertig jaar later zitten we opgescheept met een lukraak bij elkaar geplempte verzameling kantoorgebouwen, een donker en onveilig winkelcentrum, een tot zelfmoord nopende stationshal, een dodelijk saai jaarbeurscomplex, een compleet verloederde taxistandplaats en een dito busstation, dit alles uitgevoerd in betongrauw en poepbruin - het onmiskenbare palet van de jaren zeventig. Om temidden van zoveel treurnis nog in negatieve zin op te vallen moet een gebouw wel crimineel lelijk zijn.
Radboudveste steekt dan ook letterlijk met kop en schouders boven de puinhopen uit. Dit 21 etages hoge betonnen monstrum werd in 1976, drie jaar na de opening van Hoog Catharijne, opgeleverd*. Vanaf de taxistandplaats bij Utrecht CS is goed te zien hoe het, als een dikke opgestoken middelvinger, liefst 66 meter de lucht in steekt. Het gebouw mag dan saai, bloedeloos en afzichtelijk zijn, je mòet er wel naar kijken. Zoals je, tegen beter weten in, naar een zwaar ongeval kijkt.
En dan het toppunt: in Radboudveste wònen mensen. Van de 21 etages zijn er twaalf in gebruik als appartementencomplex. De appartementen zijn nog verrotte duur ook - er wordt al gauw drie ton (euro!) voor neergeteld. Op zich is dat niet verwonderlijk - het is immers de enige plek in de Utrechtse binnenstad waar je niet tegen Radboudveste hoeft aan te kijken.
*) Het is me nog niet gelukt om te achterhalen wie Radboudveste heeft ontworpen. Waarschijnlijk wordt die informatie - om voor de hand liggende redenen - zorgvuldig geheim gehouden. Ik vermoed dat de architecten afkomstig zijn van het bureau Spruit, De Jong en Heringa (dat ook verantwoordelijk is voor Hoog Catharijne) of anders van de firma Environmental Design. Correcties welkom.
Weer eens wat anders dan 'Fortuyn verliest taartgevecht'.
Voor een stad die zichzelf graag presenteert als 'Schatkamer van de Moderne Architectuur' heeft Hilversum zijn fair share aan akelig lelijke gebouwen. Ik noem hier alleen het NS-station, Winkelcentrum Hilvertshof en het Kantongerecht aan de 's Gravelandseweg, maar neem van mij aan dat de lijst lang is.
De onbetwiste koploper in die lange, treurige lijst is het GAK-gebouw. Deze abominatie, in 1983 opgeleverd en ontworpen door Onno Greiner en Martien van Goor, staat recht tegenover het eerder genoemde station en vormt zodoende de eerste indruk die de bezoeker van Hilversum krijgt. Niet zelden maken treinreizigers bij het verlaten van het station direct rechtsomkeert en pakken ze de eerste trein naar Almere**.
In een brochure van het Dudok Centrum wordt de gevel aangeprezen als een 'spel van uitkragingen en inhammen', waardoor het gebouw een 'afwisselend karakter' krijgt. Maar laten we eerlijk zijn: het GAK-gebouw behoort tot de ergste uitwassen van de jaren '80-architectuur. En dat wil heel wat zeggen. Het gebouw maakte oorspronkelijk deel uit van een ontwerp uit 1978 voor een nieuw stationsplein met winkels, kantoren en woningen. Dat plan werd voortijdig afgeblazen (en misschien moeten we daar maar blij om zijn).
Wat rest is een spuuglelijke bakstenen kolos met donkere nissen die 's nachts dienstdoen als junkenholen. (Let vooral ook op de bruine zonneschermen!) Een waardig kandidaat voor de slopershamer.
*) Zoals de titel al doet vermoeden wordt dit een regelmatig terugkerend item, waarvoor ik uiteraard ook buiten Hilversum mijn licht zal opsteken.
**) Speciaal om die reden rijdt er tegenwoordig een rechtstreekse trein van Hilversum naar Almere.
Franz Heckendorf, U-Bahn-Durchstich in Berlin-Dahlem, 1912
In het 
'Weet je Ko,' sprak mijn chef bij terugkomst van een managersmeeting in Malaga, 'het wordt tijd dat jij ook weer eens op reis gaat'. Zodoende zit ik alweer twee dagen in het kosmopolitische, dynamische Basingstoke, Parel van Hampshire, Bruisend Hart van Zuid Engeland.
Basingstoke is een plek waar niet veel gebeurt. Er is sinds mijn laatste bezoek, nu een half jaar geleden, dan ook niet veel veranderd. Alleen is één van de drie boekhandels, die het verblijf hier nog een beetje draaglijk maakten, nu definitief gesloten. Sic transit gloria mundi.
M'n hotel ligt een kilometer buiten het centrum en grenst aan een groot, parkachtig stuk land. Als ik 's morgens naar kantoor loop word ik dus vergast op spechten, staartmeesjes, boomklevers, holenduiven en zo af en toe een eukhoorn. Verder is het hier lente en loop ik al twee dagen buiten zonder jas.
Vrijdag naar huis.
